Erfgoed - Sint-Pieter en Pauwelkerk

Inhoud

De oudste documenten van de Sint-Pietersparochie in de Rijselse archieven dateren van 1207. Mogelijk werd ze al in de 12de eeuw gesticht, precieze gegevens ontbreken. Waarom er op nauwelijks een boogscheut van de Sint-Gummaruskerk een tweede parochie werd gesticht? Zoals reeds eerder vermeld was dit de kerk van de ‘vrijen’, van zij die niet onderhorig waren aan ‘den heer’.

Interieur kerk vanaf het balkon

De kerk ressorteerde onder het bisdom Cambrai ofte Kamereyck (waaraan een Herenthouts eetetablissement later zijn naam ontleende). In 1753 kocht de kerkfabriek een nieuw orgel, een exemplaar dat in 1967 werd vervangen door het huidige instrument. Het voor dit doel opgerichte orgelfonds maakte dat de hele parochie mee spaarde voor de aankoop ervan. De twee parochies bleven naast elkaar bestaan tot in 1805, vanaf dan is er enkel nog sprake van Piejer en Pijvel.

De kerk zag er niet meteen uit zoals we haar nu kennen. De gotische toren werd bijvoorbeeld gebouwd omstreeks 1550. Hij zou bijna vierhonderd jaar later, in 1949, als monument worden erkend. Het oorspronkelijke dak was hoger en had een andere vorm. Na een brand bij het begin van de achttiende eeuw – volgens de overlevering aangestoken door jaloerse Herentalsenaren die niet konden verkroppen dat onze toren hoger was – kreeg het dak een klokvormige spil die werd afgewerkt met een opvallende peer.

Onderzijde van het dak van de toren

Het beeld aan de kant van de Markt, ‘Christus aan het kruis’, werd geplaatst in 1773. De kerk werd na verloop van tijd te klein en in 1861 werd gestart met de bouw van het huidige bakstenen kerkschip, naar een ontwerp van provinciaal architect Van Gastel. De vergrote kerk werd op 1 juli 1865 plechtig ingehuldigd.

Het kerkhof bevond zich aanvankelijk, zoals in omzeggens iedere gemeente, naast en rond de kerk. In 1931 werd een nieuwe begraafplaats aangelegd in de Van Reynegomlaan, wat geenszins betekent dat het oude kerkhof meteen verdween. Op 23 juli 1943 haalde de Duitse bezetter twee van de drie klokken uit de kerktoren. Het metaal moest dienen om de oorlogsindustrie te voeden. Er werden foto’s genomen vanuit het (inmiddels afgebroken) huis van Jos Post Jacobs en Mit Van Hout aan de overkant. Op 2 augustus 1954 organiseerde de Herenthoutse Wieler- en Supportersclub de eerste koers voor beroepsrenners op Herenthoutse bodem. Ze zou de geschiedenis ingaan als de Klokkenprijs omdat de volledige opbrengst werd besteed aan de aankoop van twee nieuwe klokken. Die werden op 14 augustus 1955 plechtig ingewijd, al hingen ze op dat moment nog niet in de toren.

Een grote renovatie wordt uitgevoerd tussen 1978 en 1980, wanneer het gebouw langdurig in de steigers staat. De uitgesleten lemen voegen weer opvullen is één van de voornaamste taken. In mei / juni 1980 wordt een nieuw uurwerk opgehangen, voor het eerst met verlichting. Eind 2002 vallen er alweer brokstukken van de toren naar beneden. Opdat de kerkgangers die niet op hun hoofd zouden krijgen, bouwt de gemeente op 17 februari 2003 een soortement afdak. Bij de trouw van de dochter van supermarkt Poelmans wordt de constructie met witte platen afgeslagen, opdat de foto’s bij het buitenkomen van de kerk niet zouden worden ontsierd. Het kerkschip wordt in 2016-’17 opnieuw grondig onder handen genomen, aan binnen- en buitenkant. Daarbij worden ook de talrijke glasramen door een gespecialiseerde firma gerestaureerd. De misvieringen verhuizen tijdens de werkzaamheden naar het magazijn van de vroegere elektrowinkel Verheyen in de Molenstraat. Op 1 april 2017 heropent Mgr. Johan Bonny, bisschop van Antwerpen, de opgekalefaterde parochiekerk.

Zoals je op menige oude postkaart kan zien was de kerk vroeger veel uitbundiger versierd dan nu. Toen zowat iedereen bevangen was door de ‘moderniseringsgeest’ werden de heiligenbeelden verwijderd.

Intussen sieren vooraan in de kerk opnieuw twee houten beelden van patroonheiligen Pieter en Pauwel evenveel pilaren. De neogotische preekstoel uit 1866, ook lange tijd uit het interieur verbannen, maakte vele jaren geleden opnieuw zijn opwachting, zij het enkel nog als decoratief element.